Kisukari ni hali inayotokea wakati sukari inapozidi
ile inayotakiwa katika damu kwa sababu ya upungufu au ukosefu wa insulini.
Insulini ni kichocheo kinachotengenezwa kwenye kongosho na hutumika kusaidia
mwili kutumia sukari inayotokana na vyakula tunavyokula. Ugonjwa wa kisukari
unatokana na kichocheo hiki kupungua, au kutokufanya kazi kama inavyotakiwa,
hivyo kiwango cha sukari kinabaki kuwa kikubwa kwenye damu kwa sababu sukari
haikuwezeshwa kuingia kwenye chembe chembe chembe hai za mwili.
DALILI ZA KISUKARI
Zifuatazo ni dalili za kisukari;
Kiu
isiyoisha
Kukojoa
mara kwa mara
Kupungua
uzito
Kusikia
njaa kila wakati
Mwili
kukosa nguvu
Kuchoka
haraka
Jasho
jingi
Kizunguzungu
Vipele
mwilini
TIBA YA UGONJWA WA KISUKARI
Ugonjwa wa kisukari hauna tiba kamili, ugonjwa huu
unaweza kudhibitiwa kwa malazi mazuri, virutubisho na mazoezi.
VYAKULA VYA MGONJWA WA KISUKARI
Mgonjwa wa
kisukari anapaswa kula vyakula vya aina nyingi kila siku ili apate vitamini na
madini ambayo mwili wake unahitaji ili kukua na kuwa mwenye afya. Mgonjwa wa
kisukari azingatie zaidi ulaji wa vyakula vitokanavyo na mimea, aache kula
vyakula vya kusindika, vyenye sukari na mafuta mengi. Anatakiwa pia kula
mchanganyiko wa matunda, mboga na nafaka zisizokobolewa. Hii ina maana kwamba
mgonjwa anatakiwa asisikie njaa wala shibe muda wote wa siku. Kula kidogo au viwango vichache vya
chipsi, biskuti, karamu, peremende, siagi, majarini, kachumbari, chumvi,
vyakula vilivyokaangwa, aiskrimu na soda.
Kula vyakula vidogo ambavyo
vimekaangwa au vilivyo na wanga yenye mafuta mengi. jaribu mikate iliyo na nafaka na mahindi
kama vile mkate wa ngano, Kula matunda na mboga nyingi.Tumia mafuta kidogo
sana, au siaga wakati unapopika. Epuka
matumizi ya pombe, sigara, tumbaku na madawa ambayo hushusha kinga ya mwili
kupigana na maambukizi. Epuka vyakula vyenye sukari na usile chakula kingi.
unaweza kula kidogo kidogo kulingana na matumizi ya dawa. Punguza kiasi
cha chumvi kwenye chakula na kununua vyakula vilivyotengenezwa tayari. Maharage,
samaki, mtindi, soya nyanya, mayai na wali pia ni vyakula visivyo na
ghalama sana na ni salama kwa mgonjwa wa kisukari.
VITU MHIMU
VYA KUZINGATIA KWA MTU YEYOTE ANAYESUMBULIWA NA UGONJWA WA KISUKARI:
- Acha kabisa soda ya aina yeyote pamoja na juisi za viwandani hadi hapo utakapopona\
- Acha chai ya rangi na kahawa
- Jishughulishe zaidi na mazoezi
- Ongeza unywaji maji na utumiaji wa chumvi hasa ya mawe ile ya baharini
- Dhibiti uzito wako, hakikisha una uzito ule unaotakiwa kuwa nao kwa mjibu wa urefu wako
- 6Tumia vyakula ambavyo havijakobolewa, mfano kama ni ugali tumia unga wa dona na siyo wa sembe
MAMBO 10 MUHIMU YA KUZINGATIA KWA MGONJWA WA
KISUKARI
1. KUACHA KUTUMIA VYAKULA VYENYE SUKARI YA MOJA KWA
MOJA
·
Kuacha matumizi ya Sukari pamoja na vyakula au
vinywaji vyenye sukari ya moja kwa moja kama soda na juisi iliyotiwa sukari
o Matumizi
ya vitu hivi huongeza sukari mwilini kwa wingi na hivyo kuleta shida katika
kudhibiti kiasi cha sukari mwilini
·
Kama unahitaji kuongeza utamu kwenye chai au
vinywaji vingine tumia sukari bandia (artificial sweeteners).
2.
TUMIA VYAKULA VYA WANGA KWA KIASI KIDOGO
·
Mlo kamili unatakiwa uwe na vyakula vya wanga,
protini, mafuta, matunda na mboga za majani katika uwiano stahiki.
·
Ni muhimu kupunguza matumizi ya vyakula vya
wanga kwa mgonjwa wa kisukari. Kwa kuwa vyakula vya wanga mf mahindi, ngano,
mchele, ndizi nk vina kiwango kikubwa cha sukari.
o Kipimo
cha wastani cha vyakula vya wanga ni ukubwa wa ngumi yako katika kila mlo.
Mfano kiasi cha ugali unachotakiwa kutumia ni ukubwa wa ngumi yako, vivyo hivyo
kwa vyakula vingine kama wali n.k.
·
Pia punguza vyakula vya wanga unavyotumia wakati
wa kupata kifungua kinywa kama chapati, mikate n.k.
3. TUMIA MBOGA ZA MAJANI KWA WINGI ZAIDI PAMOJA NA PROTINI
·
Tumia mboga za majani kwa wingi, hizi
zitakufanya ushibe vizuri bila kuongeza kiasi kikubwa cha sukari mwilini. Na
pia husaidia kwenye usagaji wa chakula mwilini na kupata choo mara kwa mara.
·
Hakikisha mlo wako pia una vyakula vya protini
kama samaki, nyama nk. Vyakula hivi ni muhimu kwa kuwa vinasaidia kujenga
mwili. Ni vizuri kutumia hivi vyakula kwa kiasi na siyo kutumia kwa wingi.
4.
PUNGUZA MATUMIZI YA CHUMVI NA MAFUTA MENGI KWENYE CHAKULA
·
Punguza kiasi cha chumvi unachotumia kwenye
chakula na epuka kuongeza chumvi wakati wa kula chakula mezani
·
Chumvi husababisha ugonjwa wa shinikizo la damu,
na kwa wale wenye ugonjwa wa shinikizo la damu hufanya dawa zisifanye kazi
vizuri
·
Ni muhimu kutumia mafuta kwa kiasi kidogo kwenye
chakula, kutumia mafuta mengi huongeza kiasi cha mafuta mwilini (unene). Unene
hupunguza ufanisi wa insulin mwilini.
·
Wagonjwa wanashauriwa kupunguza vyakula vya
kukaangwa kwa kutumia mafuta mengi (deep fried foods) na kutumia zaidi vyakula
vilivyoandaliwa kwa kuchemshwa na vilivyowekwa mafuta kidogo.
5.
PUNGUZA NA IKIWEZEKANA ACHA MATUMIZI YA POMBE
·
Matumizi ya pombe ni hatari kwa mgonjwa wa
kisukari
·
Pombe kama bia zina kiwango kikubwa cha sukari
hivyo husababisha udhibiti wa sukari mwilini kuwa mgumu
·
Matumizi ya pombe kali ni hatari pia kwa kuwa
husababisha athari kwa viungo vya mwili kama figo na ini ambavyo pia huathiriwa
na ugonjwa wa kisukari.
6.
FANYA MAZOEZI YA MWILI NA TUMIA MAJI YA KUTOSHA
·
Ni muhimu kufanya mazoezi walau dakika 30 kila
siku, mazoezi yana faida zifuatazo
o Kuongeza
utengenezaji wa insulini
o Kupunguza
unene
o Kuboresha
afya ya mwili pamoja na kudumisha kinga ya mwili
·
Kunywa maji kwa wingi ni muhimu kwa afya hasa
wakati wa mazoezi ili kurudisha maji yaliyopotea mwilini
·
Inashauriwa kunywa lita moja na nusu mpaka mbili
za maji kwa siku
o Ushauri
huu ni kwa wagonjwa wa kisukari ambao hawajapata madhara ya ugonjwa huu kama
shida ya figo au shida ya moyo. Wagonjwa waliokwisha kupata madhara ya ugonjwa
wa kisukari watafuata ushauri wa kiasi cha maji kama watakavyoelekezwa na
wataalamu wa afya wanaowapatia huduma.
7.
UTUNZAJI WA MIGUU
Ugonjwa
wa kisukari husababisha ganzi kwenye mwili, hasa miguuni na mikononi. Ganzi
hupelekea wagonjwa wa kisukari kupata majeraha hasa ukizingatia hawasikii
maumivu hata wakikanyaga moto au msumari.
Majeraha
hupona kwa tabu sana kwa wagonjwa wa kisukari, hii inatokana na wingi wa sukari
kwenye damu ambayo huchelewesha uponaji wa vidonda na pia husababisha
maambukizi ya bakteria kwenye vidonda. Ili kumuepusha mgonjwa na majeraha mambo
yafuatayo ni muhimu kuyazingatia;
·
Mgonjwa anashauriwa kuvaa viatu muda wote, kabla
ya kuvaa viatu tazama ndani ya viatu kuhakikisha hakuna kitu kinachoweza
kuumiza mguu.
·
Viatu bora kwa wagonjwa wa kisukari ni vile vyenye
nafasi ya kutosha, vyenye ngozi laini, na kama ni vya wazi viwe na mikanda ya
kuvishika miguuni (kandambili hazishauriwi kwa wagonjwa wa kisukari)
o Viatu
virefu ni hatari kwa mgonjwa wa kisukari
·
Kuvaa soksi ni muhimu hata pale mgonjwa anapovaa
viatu vya wazi. Soksi ziwe na nafasi ya kutosha na zisiwe zinabana.
·
Ni muhimu kukata kucha na kuhakikisha zinakuwa
fupi na safi, kucha ndefu zinaweza kuleta majeraha kwa urahisi.
o Ukataji
wa kucha ufanyike kwa uangalifu ili kuepuka majeraha.
·
Ni muhimu kusafisha miguu kwa sabuni na maji ya
moto kisha ikaushe kwa taulo. Usafishaji huu ufanyike kila siku.
·
Kuangalia miguu kila siku kama kuna vidonda,
michubuko, wekundu, vipele. Hakikisha umeangalia kila upande na kama huwezi
kuangalia kila sehemu omba msaada wa ndugu aliye karibu nawe kukuangalizia.
8.
TUMIA DAWA KAMA ULIVYOSHAURIWA NA WATAALAMU
·
Tumia dawa za sukari kadiri ulivyoelekezwa na
wataalamu
·
Hakikisha unazo dawa za kutosha hasa pale
unapokuwa na safari
·
Hakikisha unatumia pia dawa nyingine ulizopatiwa
na daktari wako
9.
PIMA KIASI CHA SUKARI MWILINI
·
Tafuta mashine ya kupimia sukari na hakikisha
unatunza rekodi ya vipimo vya sukari unavyofanya nyumbani.
·
Pima kiasi cha sukari walau mara moja kwa wiki
kujua kiwango cha sukari mwilini. Ni vizuri unapopima sukari upime kabla hujala
kitu na masaa mawili baada ya kula (asubuhi,mchana na jioni). Ukiweza kupima
kwa mtindo huu utaweza kutambua jinsi mwili wako unavyodhibiti wingi wa sukari
mwilini mwako.
·
Mwonyeshe daktari au mtaalamu wa afya rekodi ya
vipimo vyako vya sukari ulivyofanyia nyumbani.
10.
HAKIKISHA UNAFANYA VIPIMO MARA KWA MARA
·
Ugonjwa wa sukari husababisha shida ya figo,
moyo, mishipa ya fahamu na kiharusi (stroke). Hivyo ni muhimu kumkumbusha
daktari wako ili ufanye vipimo vifuatavyo mara kwa mara;
o kipimo
cha mkojo kuangalia kama kuna protini, hiki ni kiashiria cha awali cha
kuathirika kwa figo
o kipimo
cha damu cha creatinine ambacho huonyesha ufanyaji wa kazi wa figo (creatinine
huongezeka iwapo kuna shida ya figo)
o Kufanya
kipimo cha moyo (echocardiography) kwa wagonjwa wenye shinikizo la damu,
kuangalia utendaji wa moyo.
o Kupima
macho walau mara moja kwa mwaka, macho ni kati ya viungo vinavyoathiriwa na
ugonjwa wa kisukari.
Post a Comment